Yatırım

VİOP Nedir? VİOP Nasıl Oynanır?

VİOP; vadeli olan finansal enstrümanları kullanarak borsa üzerinden alış - satış yapmak isteyen yatırımcıların oluşturduğu bir piyasadır. Bu yazı VİOP yatırım aracının nasıl kullanıldığını ve sistemin mantığını kavramanıza yardımcı olacaktır. Tüm detaylar aşağıda...

Sponsorlu Reklamlar

VİOP; Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nın kısaltmasıdır. Bu platform kaldıraçlı bir piyasadır. VİOP’u daha iyi anlayabilmek için kaldıraç, vadeli işlem, çift yönlü işlem, nakdi uzlaşma, başlangıç teminatı gibi kavramları bilmek gerekir. Bu sebeple öncelikle bu terimleri açıklayalım…

Konunun daha iyi anlaşılacağını düşündüğüm için bu kavramların büyük bir bölümünü bir örnek üzerinden açıklamaya çalıştım. Öncelikle Vadeli İşlem kavramını açıklayalım:

Vadeli İşlem Nedir? Kaldıraç Nedir?

Vadeli işlem; belli bir tarihte fiyatı belli olan bir malın, ilerleyen zamanlardaki ticareti için, fiyatının bugünden belirlendiği sözleşmelerdir. Bu sözleşmelerde malın gelecekteki alış – satış fiyatı bugünden belirlenmektedir. Bu durumu bir örnekle açıklayalım:

Bir iş adamı düşünün. Bu iş adamının meyve suyu üreten bir fabrikası olsun. Bu fabrikanın ham maddesi ise portakal olsun. Fabrikanın üretim yapabilmesi için portakal satın alması gerekiyor. 3 aylık üretim maliyetini ve satış fiyatını belirleyen fabrika sahibi, ilk ay için 1 ton portakalı 1000 TL’den satın alıyor. Portakal fiyatlarının 2. ay 1025 TL ve 3. ay 1050 TL olacağını ön görerek maliyet hesabını yapıyor. Yani ürünün 3 aylık maliyeti 3075 TL olarak hesaplanıyor. Bu ham maddeden de 2 tonluk portakal suyu üretiliyor. Portakal suyunun tonunu 1600 TL’den satarak 3200 TL kazanmayı planlıyor.

Fabrika sahibi bu hesaba göre 125 TL kara geçecektir. Ancak 2. ay ve 3. ayda satın alacağı portakalın fiyatında anormal bir artış olursa ne olacak?

Bu durumda, portakalın gelecekteki fiyat değişiminden dolayı fabrikanın zarara girme riski ortaya çıkıyor. Tam da bu noktada Vadeli İşlem Piyasaları devreye giriyor. Vadeli işlem piyasalarında bir ürünü gelecekte alacağınız fiyatı bugünden belirleyebilirsiniz. Örnekteki kişinin yaptığı maliyet hesabına göre, kara geçmesi için; 1 ton portakalı ikinci ayda 1025 TL’den, üçüncü ayda 1050 TL’den alması gerekiyor.

Buna göre iş adamının 1025 TL fiyatlı bir ay vadeli ve 1050 TL fiyatlı 2 ay vadeli olmak üzere 2 adet sözleşmeye ihtiyacı vardır. Bu sözleşmeleri satın almak için malın fiyatının tamamının ödenmesine gerek yoktur. Yani iş adamı, cüzi bir tutarda ödeme yaparak, ticareti için önemli olan gelecekte satın alacağı malın fiyatını belirleyebilir. İşte bu duruma da kaldıraç deniyor.

Örneğin VİOP’ta portakalın kaldıraç oranı 1/10 ise örnekteki iş adamı yukarıdaki vadeli işlem sözleşmelerini alabilmek için satın alacağı sözleşmenin fiyatının onda birini ödemelidir. Yani bu iş adamı 1025 TL fiyatlı bir ay vadeli sözleşme için 102,5 TL; 1050 TL fiyatlı 2 ay vadeli sözleşme için ise 105 TL ödeyerek bu malları vade sonunda satın alacağı fiyatı şimdiden belirleyebilecektir. Böylece piyasadaki fiyat artışlarında etkilenmeyecek ve mal satışından kar edebilecektir. Kaldıraç konusunu bu makalenin sondan bir önceki başlığında daha ayrıntılı bir şekilde açıkladık.

Nakdi Uzlaşma Nedir?

Yukarıdaki örnekte belirttiğimiz iş adamı 1025 TL fiyatlı bir ay vadeli ilk sözleşmeyi 102,5 TL’ye satın alarak vade sonunda 1 tonluk portakalı 1025 TL’den alacağını garantilemişti. Peki, vade sonun portakal fiyatları sözleşmedeki fiyattan daha yüksek duruma gelirse ne olacak?

Vade sonunda piyasada 1 ton portakal fiyatı 1100 TL’ye çıkmış olsun. Bu durumda iş adamının elindeki sözleşmenin değeri 102,5 TL’den 177,5 TL’ye çıkarak adama 75 TL kar ettirmiş olacaktır. Bu sözleşmeyi iş adamına satan kuruluş vade sonunda aradaki farkı da adama ödemek suretiyle sözleşmeyi geri almak zorunda kalacaktır. İşte bu duruma Nakdi Uzlaşma denmektedir.

Daha fazla teorik bilgi isterseniz: https://www.borsaistanbul.com/tr/sayfa/140/pazarlar

VİOP Nedir? Ne İşe Yarar?

Örnekteki iş adamının elindeki sözleşmeler menkul kıymet niteliğindedir ve iş adamı bu sözleşmeleri, sözleşmelerin vadesi dolmasa bile, başkalarına satabilir. Peki, bu sözleşmeler kimlere satılabilir?

Örnekteki sözleşmeler portakal fiyatlarıyla ilgiliydi. Bu durumda ilerleyen zamanlarda portakal fiyatlarının yükseleceğini düşünen bir spekülatör, bu sözleşmeleri iş adamından satın almak isteyebilir. Bu spekülatörün portakalla hiç işi olmasa bile bu sözleşmeleri alıp kar edebilir. Çünkü bu kağıtlar menkul kıymettir.

Bu tip menkul kıymetlerin alınıp satıldığı ortama Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP) denilmektedir. Peki, VİOP ne işe yarar?

VİOP, alıcıların ve satıcıların iletişime geçip ürün alış-satışı yapabilmeleri için bir ortam sağlar. Takasbank sayesinde bu alış-satış işlemleri güvence altına alınır. Yani Vadeli İşlem Piyasaları güvenli ortamlardır diyebiliriz. VİOP’da fiyatların düşüşüne ve yükselişine göre işlem yapılabilir. Bu VİOP’un çift yönlü işlem özelliğidir. Çift yönlü işlem kavramını biraz daha açalım:

Çift Yönlü İşlem Nedir?

Örnekteki iş adamı portakal fiyatlarının yükselmesinden çekinerek VİOP’dan bu duruma uygun bir sözleşme satın almıştı. Konuya başka bir açıdan bakacak olursak; iş adamının aksine portakal üreticileri portakal fiyatlarının düşmesinden çekinerek fiyatların düşmesi durumunda kendilerini garantiye alacak bir sözleşme alabilir. Bu durumda portakal fiyatları düşerse portakal üreticisi kara geçmiş olacaktır. Bu durum fiyat artışından ya da azalışından kar etmeyi mümkün kılmaktadır. VİOP’un çift yönlü işlem özelliği bu şekilde açıklanabilir.

VİOP’ta Hangi Ürünlerin Ticareti Yapılır?

Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasaları platformunda birçok vadeli işlem sözleşmesinin alış – satışı sanal ortamda yapılır. Bu vadeli işlem sözleşmeleri şunlardır:

VİOP’ta Ticareti Yapılan Vadeli İşlem Sözleşmeleri Grupları

  • Endeks
  • Pay Senedi
  • Döviz
  • Kıymetli Madenler
  • Emtialar
  • Yabancı Endeksler
  • Metal
  • Enerji
  • Borsa Yatırım Fonu
  • Repo Oranları

Bu listede işlem hacmi en büyük olan ürün Endeks Vadeli İşlem Sözleşmeleri’dir. Endeks Vadeli İşlem Sözleşmeleri’nin tek ürünü BİST 30 endeksine dayalı sözleşmelerdir. Bunun anlamı borsanın yükselişine ve düşüşüne göre ürün ticareti yapan birçok yatırımcının olduğudur.

Pay Senedi Vadeli İşlem Sözleşmeleri’nde, borsada işlem gören hacimli pay senetlerine dayalı sözleşmeler bulunmaktadır. VİOP’ta pay senedine bağlı yirmi tane ürün bulunmaktadır. Bu grupta bulunan her sözleşme 100 adet pay senedinden oluşmaktadır.

Kıymetli madenler bölümünde ONS ve gram altın olmak üzere iki adet ürün bulunmaktadır. Saymış olduğumuz 3 vadeli işlem sözleşmesi ürünü VİOP piyasasının işlem hacminin büyük bir bölümünü oluşturuyor.

VİOP Başlangıç Teminatı Nedir?

VİOP’ta bir sözleşme alıp satmak için ne kadar paranızın olması gerektiğini belirten tutara başlangıç teminatı denir. Örneğin bir X firmasından pay senedi için vadeli işlem sözleşmesi alacaksınız. Bu ürünün başlangıç teminatı 100 TL, sözleşme büyüklüğü ise 1000 TL olsun. Yani X firmasının bir sözleşmesini 100 TL’ye alabildiğinizi varsayalım. Pay Senetleri Grubunda her sözleşme 100 adet pay senedinden oluştuğu için; 100 TL’ye aldığınız sözleşmeyle 1000 TL’lik pay senedine yatırım yapmış olursunuz. Bu noktada kaldıraç kavramına daha ayrıntılı açıklamamız faydalı olacaktır.

Kaldıraç Nedir?

Yukarıdaki örnekte 100 TL’lik başlangıç teminatıyla Pay Senetleri Grubunda yer alan X firmasından bir sözleşme satın almıştık. Bu sayede 100 TL’lik bir tutarla 1000 TL’lik pay senedine yatırım yapmış olduk. Peki bu 1000 TL’yi nasıl hesapladık?

Başlangıç teminatı ile ne kadarlık yatırım yapabileceğinizi belirleyen orana kaldıraç diyoruz. Sözleşme büyüklüğünü, başlangıç teminatına bölerek kaldıraç oranını hesaplamış oluyoruz. X firmasının sözleşme büyüklüğü 1000 TL, başlangıç teminatı ise 100 TL’ydi. Bu verilere göre 1000/100=10 yani X firmasının kaldıraç oranı 10 olarak hesaplanır.

Başka bir deyişle kaldıraç oranı; VİOP üzerinden sözleşmeye bağladığınız paranın kaç katına kadar işlem yapabileceğinizi göstermektedir.

VİOP Nasıl Oynanır?

VİOP platformunda vadeli işlem yapmak isteyen yatırımcılar öncelikle bir aracı kurum seçmeliler. Seçilen aracı kurumun güvenilir ve SPK lisanslı olmasına dikkat etmelisiniz. Aracı kurumunuzu seçtikten sonra öncelikle demo hesaplar üzerinden VİOP’ta sanal işlemler yapmanızı tavsiye ederiz.

Özellikle tecrübesiz yatırımcıların bu yolla risksiz bir şekilde tecrübe kazanmaları önemlidir. Yeterli donanımı edindikten sonra Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasaları platformunda alış – satış işlemlerine başlayabilirsiniz. VİOP konusunda tüyolar vereceğimiz bir makaleyi yakında yayınlayacağız. Bizi takip etmeye devam edin.

[box type=”success” align=”” class=”” width=””]Yatırım konusunda tavsiyeye mi ihtiyacınız var? Bu bağlantı üzerinden güncel yatırım tavsiyelerimizi görebilirsiniz: https://yatırımhaber.com/en-kazancli-yatirim-tavsiyeleri/[/box]

İlgili Yazılar

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu